قلعه توتک:

موقعیت و نحوه دسترسی به بنا: این قلعه در روستای توتک در 39 کیلومتری جنوب غربی مروست قرار گرفته است.

همجواری های بنا: در مجاورت این بنا در اضلاع غربی، شمالی و جنوبی خانه های مسکونی روستا و در ضلع شرقی باغ های روستا قرار دارند.

تاریخچه: با توجه به گفته اهالی روستا قدمت قلعه به اواخر دوره قاجاریه می رسد.

مالکیت بنا: این بنا دارای مالکیت شخصی می باشد.

شکل و فرم کلی بنا: بنای قلعه توتک به لحاظ شکل کلی یک مستطیل می باشد که در چهار گوشه قلعه دارای چهار برج دایره ای شکل بوده است. از نظر تراکم فضاها، فضاهای مسکونی در سرتاسر قلعه پراکنده شده اند. و از لحاظ ارتفاع این قلعه دارای بناهای دو طبقه متعدد در گوشه و کنار قلعه می باشد.

معرفی فضاها: قلعه توتک با یک ورودی ساده که در ضلع غربی قلعه قرار دارد.  تفاوت کلی این قلعه با دیگر قلعه های این شهرستان دارد پوشش سقف اکثر فضاهای مسکونی با استفاده از چوب و نی که یک سقف مسطحی را ایجاد کرده اند. در کنار فضاهای مسکونی دارای فضاهای روباز با دیوار کوچکی که محل نگهداری احشام اهالی می باشد. در این قلعه محل زندگی خان در ضلع جنوب غربی قلعه قرار دارد که به صورت دو طبقه می باشد که در طبقه دوم دارای 4 ستون چوبی و در نمای بالای خانه تزیینات ساده از چوب و آجر استفاده شده است. و در ضلع جنوب شرقی قلعه یک باغ کوچکی است که درختان انار آن هنوز مشاهده می شود. و دیوارهای قلعه با 12 ردیف چینه با ارتفاعی حدود 6 متر می باشد.

مصالح: عمده مصالح این قلعه خشت، چینه، چوب و نی و در دوره متأخر از آجر، گچ و سیمان نیز استفاده شده است.

منبع: کتب قلعه روستاهای تاریخی منطقه هرات و مروست تألیف مجید توانگر مروستی