قلعه حسن آباد خوانسار:

موقعیت بنا: قلعه حسن آباد خوانسار در استان یزد، بخش هرات، دهستان خوانسار، روستای حسن آباد واقع است.

همجواری های بنا: در مجاورت قلعه حسن آباد زمین های کشاورزی روستا واقع شده است.

تاریخچه و وجه تسمیه اثر: شکل گیری روستای حسن آباد  با ساختن قلعه توسط خوانین شکل گرفته است و قدمت بنا با توجه به سبک معماری قلعه و سفال های دوره متأخر اسلامی، به دوره افشاریه و زندیه می رسد. در مورد وجه تسمیه روستا می توان اظهار نمود که احتمالاً این نام توسط خانی که در آبادانی این روستا نقش داشته انتخاب شده است.

کاربرد بنا: قلعه حسن آباد در گذشته به عنوان مجموعه مسکونی مورد استفاده ساکنان آن بوده است.

مالکیت بنا: (این اثر به ثبت میراث فرهنگی نرسیده است) این بنا در گذشته دارای مالکیت شخصی بوده است.

شکل و فرم کلی بنا: بنای قلعه حسن آباد به لحاظ شکل کلی یک مربع می باشد که در چهارگوشه خود دارای چهار برج دایره ای می باشد . به لحاظ فضاهای پر و خالی می توان این اثر را به دو قسمت بافت مسکونی و میانسرا دسته بندی نمود. از لحاظ ارتفاع ما در این قلعه به جز قسمت ورودی بنا (ضلع شرقی قلعه)هیچ گونه بنای دوطبقه مشاهده نمی کنیم و دارای ارتفاعی نسبتاً ثابت و یکدستی است.

معرفی فضاها:ورودی قلعه حسن آباد در ضلع شرقی قلعه قرار دارد و شاه نشین این قلعه نیز در همین قسمت قلعه قرار دارد. این قلعه نیز فضاهای مسکونی در دورتادور قلعه پراکنده شده است. در قسمت شاه نشین قلعه که به صورت دوطبقه می باشد با اندودی از گچ اتاق طبقه دوم را اندود کردند. و اضلاع این قلعه 45×43 متر که با دیوارهای چینه ای با ارتفاع حدود 5 متر سرتاسر قلعه را احاطه کرده است.

تزیینات: تنها تزیین این قلعه در ضلع شرقی آن در طبقه دوم که با آجر نقوشی را به صورت خفته راسته ایجاد کرده اند.

مصالح: عمده مصالح این قلعه خشت و چینه با اندودی از کاهگل و در قسمت شاه نشین قلعه از اندود گچی می باشد و در داخل قلعه ضلع شرقی آن آجر برای تزیین استفاده شده است.

کتاب قلعه روستاهای تاریخی منطقه هرات و مروست تألیف مجید توانگر مروستی

قلعه توتک:

موقعیت و نحوه دسترسی به بنا: این قلعه در روستای توتک در 39 کیلومتری جنوب غربی مروست قرار گرفته است.

همجواری های بنا: در مجاورت این بنا در اضلاع غربی، شمالی و جنوبی خانه های مسکونی روستا و در ضلع شرقی باغ های روستا قرار دارند.

تاریخچه: با توجه به گفته اهالی روستا قدمت قلعه به اواخر دوره قاجاریه می رسد.

مالکیت بنا: این بنا دارای مالکیت شخصی می باشد.

شکل و فرم کلی بنا: بنای قلعه توتک به لحاظ شکل کلی یک مستطیل می باشد که در چهار گوشه قلعه دارای چهار برج دایره ای شکل بوده است. از نظر تراکم فضاها، فضاهای مسکونی در سرتاسر قلعه پراکنده شده اند. و از لحاظ ارتفاع این قلعه دارای بناهای دو طبقه متعدد در گوشه و کنار قلعه می باشد.

معرفی فضاها: قلعه توتک با یک ورودی ساده که در ضلع غربی قلعه قرار دارد.  تفاوت کلی این قلعه با دیگر قلعه های این شهرستان دارد پوشش سقف اکثر فضاهای مسکونی با استفاده از چوب و نی که یک سقف مسطحی را ایجاد کرده اند. در کنار فضاهای مسکونی دارای فضاهای روباز با دیوار کوچکی که محل نگهداری احشام اهالی می باشد. در این قلعه محل زندگی خان در ضلع جنوب غربی قلعه قرار دارد که به صورت دو طبقه می باشد که در طبقه دوم دارای 4 ستون چوبی و در نمای بالای خانه تزیینات ساده از چوب و آجر استفاده شده است. و در ضلع جنوب شرقی قلعه یک باغ کوچکی است که درختان انار آن هنوز مشاهده می شود. و دیوارهای قلعه با 12 ردیف چینه با ارتفاعی حدود 6 متر می باشد.

مصالح: عمده مصالح این قلعه خشت، چینه، چوب و نی و در دوره متأخر از آجر، گچ و سیمان نیز استفاده شده است.

منبع: کتب قلعه روستاهای تاریخی منطقه هرات و مروست تألیف مجید توانگر مروستی

معرفی منطقه گردشگری چنارکر کرخنگان

چنار کر کرخنگان در روستای کرخنگان از توابع بخش مروست شهرستان خاتم است. این اثر با ارزش طبیعی در سمت غرب روستای کرخنگان در دل باغات هلو،انجیر،زردآلو،بادام،آلو قرار گرفته است که از دور چنار های سر به فلک کشیده آن نمایان است . در این روستا علاوه بر چنار کر کرخنگان جاذبه های تاریخی و باستانی زیادی وجود دارد ازجمله میتوان به استودان سنگی کرخنگان اشاره کرد که با بررسی باستان شناسی شده قدمتش به دوره هخامنشیان میرسد.  از سال 1387 تا اکنون این اثر با ارزش طبیعی توسط نمایندگی میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی شهرستان خاتم مرمت و ساماندهی شده است و هم اکنون نیز برنامه های جهت محوطه سازی و ایجاد امکانات بیشتر جهت رفاه حال گردشگران داخلی و خارجی در حال تصمیم گیری و اجرا شدن در سال جاری است. 

تصاویری از چنار کر کرخنگان 

قلعه سنگی سرچشمه هرات(قلعه گبری)

این قلعه در 4 کیلومتری جنوب غربی شهر هرات در بالاترین نقطه کوه سرچشمه هرات واقع شده است. و از نظر موقعیت طبیعی از سمت شرق چشمه نهر مسیح و دشت آبرفتی هرات و در سمت غرب رشته کوه های سرچشمه و رودخانه ای که از سمت کرخنگان به دشت هرات در جریان بوده واقع شده است. 

معرفی آسیاب های آبی شهرستان خاتم

انواع آسیاب : آسیاب ها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

_ آسیاب های ساده که بیشتر در مناطق روستایی و کم جمعیت احداث گردیده و دارای ورودی، دالان، صحن، محل سنگ و تنوره می باشند.

_ آسیاب های متوسط که دارای امکانات بیشتری بوده و محلی برای انبار کردن غلات دارند و در مکان هایی با جمعیت متوسط دیده می شودند.

_ آسیاب های مفصل که در مناطق پر جمعیت احداث شده و حجم مراجعه بدان زیاد است و در نتیجه فضای استراحت و اقامت آسیابان را نیز افزون بر آنچه شد دارند. (فرحزاد و عباسی1386، 65) که آسیاب های منطقه مروست از نوع ساده(آسیاب سد) و متوسط(آسیاب باغستان) می باشند.